FAİZ YASAĞI ve DİYANET'İN BU KONUDAKİ İKİRCİKLİ TUTUMU

Açık söylemek gerekirse; Diyanet İşleri Başkanlığı’nın cevap vermekte en çok zorlandığı ve ister istemez takiye yaptığı konuların başında İslam’daki faiz yasağı gelmektedir. Zira Diyanet İşleri Başkanlığı yetkilileri, bu konuda kendilerine yöneltilen sorulara hep kaçamak cevaplar vermeyi tercih ede gelmişlerdir. Konuya ilişkin Kur’an ayetlerinden ve sahih hadislerden hareketle her ne kadar genelde “Faiz haramdır” demek zorunda kalsalar da bir şekilde faize bulaşmaktan ve faiz geliri elde etmekten bir türlü kendilerini alamamışlardır. Bu konuyu, aşağıda örnekleriyle açıklamaya çalışacağız.

Öncelikle söylemek gerekirse; Kur’an’da “Faiz” yerine kaim olmak üzere “Ribâ” kelimesi geçmektedir ve “Riba”nın haram olduğu ve kesinkes yasaklandığı birçok ayette açıkça dile getirilmektedir. Örneğin Kur’an’da ikinci sure olan Bakara suresinin 275. ayetinde açıkça “…Oysa Allah alışverişi helal, faizi haram kılmıştır…” denilmektedir. (1) Hz. Peygamber’in de konuya ilişkin pek çok hadisi vardır ve Hz. Peygamber, ünlü “Vedâ Hutbesi”nde faizi cahiliye dönemi uygulaması olarak
nitelemiş ve yasak ettiğini açıkça ilan etmiştir.

Diyanet mensubu olan din adamlarına, kenarda, köşede sorarsanız, genelde bu türlü ayet ve hadislerden hareketle faizin haram olduğu yönünde cevaplar alırsınız. Ancak gelin görün ki; Diyanet İşleri Başkanlığı mensupları, faal olarak yani "Devlet Memuru" kimliğini taşıdıkları sürece bu tür görüşleri genelde yüksek sesle dile getiremezler ve yazamazlar. Mesela ben, Diyanet’in resmî internet sitesinde ne “Kurul Kararları” ve “Kurul Mütalaaları” bölümlerinde, ne de “Dinî Sorular” bölümünde “Faiz” konusunda sorulmuş ne bir soruya ne de bu konuda verilmiş bir cevaba rastlayamadım. Kim bilir belki de ben bakmasını ve faydalanmasını beceremedim, Diyanet’in internet sitesinden!

Söz konusu internet sitesinde bulunan “Dinî Kavramlar Sözlüğü” bölümünde de faiz kavramına temas edilmemiştir. Ancak bu bölümde “Ribâ” kavramı hakkında bazı ilmihal bilgileri verilmiş ve faizin, gelen ayetlere bağlı olarak kademeli olarak yasaklandığı dile getirilmiştir. (2) Ayrıca İslam Araştırmaları Merkezi tarafından yayınlanan İlmihal isimli kitapta da aşağı yukarı aynı bilgilere yer verilmiştir. (3) Anlayabildiğimiz kadarıyla, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın resmî internet sitesinde bulunan “Dinî Kavramlar Sözlüğü” bölümünde yer alan bilgiler, yine aynı sitede de yer alan ve "İSAM"ca hazırlanan ilmihalden özetlenerek aktarılmış bilgilerden oluşmaktadır. Ribâ konusunun ele alınış tarzından şahsen biz bunu anladık.

Yukarıda geçen “Konuya ilişkin Kur’an ayetlerinden ve sahih hadislerden hareketle her ne kadar genelde ‘Faiz haramdır’ demek zorunda kalsalar da bir şekilde faize bulaşmaktan ve faiz geliri elde etmekten bir türlü kendilerini alamamışlardır. Ancak gelin görün ki; Diyanet İşleri Başkanlığı mensupları, faal olarak yani 'Devlet Memuru' kimliğini taşıdıkları sürece bu tür görüşleri genelde yüksek sesle dile getiremezler ve açıkça yazamazlar.” sözlerini bilhassa kullandım. Beni bu şekilde düşünmeye ve bu yazıyı yazmaya iten bir husus da, birkaç gün önce emekli bir müftümüzün özel bir TV kanalında yayınlanan Ramazan programında sarf etmiş olduğu sözler olmuştur. Müftü efendi, faiz konusunda kendisine yöneltilen bir seyirci sorusu karşısında “Faiz haramdır” demekle kalmadı, kendi kendisine celallendi ve bu konudaki düşüncesini kendi bireysel hayatından örnekler vererek güçlendirmeye de çalıştı. Neymiş efendim, hayatında sadece bir kere, onu da evine buzdolabı alırken faize bulaşmak zorunda kalmış, ondan sonra da faize yaklaşmamaya özellikle dikkat etmiş, zaten faize yatıracak parası da bugüne kadar hiç olmamış falan, filan...

Bu sözlerin sahibi olan Müftü Efendi’yi şahsen tanırım. Esasen çok da sevdiğim bir insandır. Özel hayatı için söylediklerinin doğru olduğuna da inanıyorum. Yirmi küsur sene boyunca şu ya da bu şekilde aynı kurumda birlikte çalıştığımız dostum Müftü Efendi’nin gözden kaçırdığı bir gerçek vardır. O da bağlı bulunduğu Diyanet İşleri Başkanlığı’nın tam da onun “Haramdır” dediği faizin merkezinde oturduğudur.  Zira diğer bütün kurumlar gibi Diyanet İşleri Başkanlığı da, en büyük gelir ve kâr kaynağı faizcilik olan bankalarla çalışmaktadır. Yüz bini aşkın Diyanet personeli maaşlarını bankalardan alırlar. Merkezde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın tutumunu bilmiyorum ama kurumun taşra teşkilatını teşkil eden müftülükler, personel maaşlarını, bankalardan promosyon almak için koz olarak kullanırlar. Personel maaşlarının yatırıldığı bankalarla promosyon konusunda anlaşmalar yaparlar. Müftülük personelinin sayısına bağlı olarak fotokopi makinasından otomobile varıncaya kadar bankalardan promosyon ürünü alırlar. Hangi banka daha çok veya daha kıymetli promosyon ürünü verirse personel maaşları, Defterdarlık veya Mal Müdürlüğü'ne yazılan bir yazı ile o bankaya kaydırılır.

Türkiye Diyanet Vakfı’nın başkanı Diyanet İşleri Başkanı, vakfın taşrada bulunan şubelerinin başkanları ise müftülerdir. Ayrıca merkez ve taşrada bulunan yöneticileri de genelde Diyanet İşleri Başkanlığı’na mensup din adamlarıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı, yürütmüş olduğu hac ve umre hizmetleri sebebiyle hacı adaylarından tahsil etmiş olduğu hac ve umre paralarını vakıf adına bankalarda açtırmış olduğu hesaplara aktarır ve bu paralar faiz karşılığı vadeli hesaplarda tutulur. Ayrıca müftülüklerce halktan toplanan bağış ve yardımlar da yine adı geçen vakıf adına bankalara aktarılır ve harcanmayan meblağlar yine faiz karşılığı vadeli banka hesaplarında değerlendirilir.

Eski bir TDV Müfettişi olarak yakından biliyorum ki; faizden sakınmak için vakıf paralarını vadesiz hesaplarda tutan Müftüleri ikaz ederek paraları vadeli hesaplara aktarmalarını özellikle talep ederdik. Vadesiz hesapta ısrar eden olursa kendilerini Genel Merkez marifetiyle yazılı olarak uyarırdık. Bunların içine muhtemelen yukarıda bahsi geçen Müftü efendi de dahildir. Özetle söylemek istersek, belki biraz çekinerek ve hık mık ederek de olsa “Faiz haramdır” diyen Diyanet İşleri Başkanlığı, tam da faizin merkezindedir. Esasen bu kapitalist düzende bundan kaçmak da mümkün değildir. O zaman geriye tek şey kalıyor, o da Kur’an’da yasaklanan faizle, bugünkü enflasyonist ortamda ödenen faizin aynı şeyler olmadığını ortaya koymak ve ona göre fetva vermektir.

Yukarıda bahsi geçen müftü efendi dostuma, televizyonda sarf etmiş olduğu sözlerden sonra oturdum bir e-posta gönderdim. İşte o e-postada faizle ilgili söylediklerim:

Muhterem hocam,

Bir dost olarak sizi gerçekten seviyorum. Ancak dün akşam faiz konusundaki çıkışınızı hiç beğenmedim. Bunun sebebi, faize karşı çıkışınız değil, konuya gereğinden fazla eğilmeniz ve fazla dramatize etmenizdir.

"Faiz haramdır." Amenna. Ancak faizin yasaklandığı dönemdeki ekonomi sistemi ile günümüzün ekonomi sistemi aynı değildir. Faizin yasaklandığı dönemde, takas ve trampa sistemi geçerliydi. Yani ticaret, malın malla değiştirilmesi üzerine kuruluydu. Para sistemi ya yoktu, ya da çok az uygulanıyordu. Bu yüzden enflasyon diye bir şey de yoktu. Malların değer kaybı söz konusu değildi. Buna rağmen aç gözlü Arap tüccarları, ihtiyaç sahiplerine örneğin; -Sana bir ölçek acve hurması veriyorum. Ancak belirlenen süre sonunda bana bir buçuk ölçek acve hurması vereceksin- ya da -Sana şu evsafta bir adet dişi deve veririm. Ancak süre sonunda aynı deveden iki tane isterim- diyorlardı. Yani tüccar vermiş olduğu malın iki mislini isteyebiliyordu. Bu tür bir alışverişte hem malın değerinden hiçbir şey eksilmiyordu, ham da alacaklılar sebepsiz ve aşırı derecede zenginleşiyorlar, borçlular ise âdeta alacaklıların kulu ve kölesi oluyorlardı. Bana kalırsa Kur'an'ın yasakladığı faiz bu türlü bir faizdir. Bütün bunları dikkate almadan bugünkü ortamda "Faiz haramdır" demeniz ve inandırıcı olmak için 40 sene önceki hayatınızdan örnekler vermeniz hiç doğru değildir.

Cami veya Kur'an Kursu yaptırmak ya da fakir fukaraya yardım etmek için zenginlerin kapılarını çaldığınız veya cami kapılarından yardım topladığınız bir vakıadır. Peki, topladığınız bu yardımların kaynağını biliyor musunuz? Bu yardımların içine faiz karışmadığından ya da faiz karşılığı alınan krediler kullanılarak yapılan üretim faaliyeti sonucunda elde edilen gelirlerden gelmediğinden emin misiniz?


Dolayısıyla 1400 küsur sene önceki ekonomi sistemi ile bugünkü ekonomi sistemini karşılaştırmadan, 1400 küsur sene önceki bir yasağı "Faiz haramdır" diyerek dile getirmenin pratikte hiç kimseye faydası da yoktur, hiçbir inandırıcılığı da yoktur. Bu tür açıklamalar, saf ve dindar vatandaşların aklını karıştırmaktan, onları şüpheye düşürmekten ve ellerindeki birikimlerini faizsiz bankacılık adı altında hortumlayanlara kaptırmaktan öte hiç bir amaca hizmet etmez.

Açıklamalarınızın bir olumsuz etkisi de, Diyanet İşleri Başkanlığı ve müftülükler olarak, promosyon almakta yarış ettiğiniz ve birbirine düşürdüğünüz bankalara ve bankacılara olacaktır. Bu tür açıklamalarınız karşısında sizlere promosyon veren bankacılar herhâlde kıs kıs gülüyorlardır. Vatandaştan hac ibadetini yaptırmak maksadıyla toplamış olduğu hac paralarını ve yardım adı altında toplamış olduğu bağışları, en yüksek faizi veren bankalara yatırmaya çalışan bir kurumun mensubu, bu türlü açıklamalarda bulunamaz. Bulunursa da etkisi ve inandırıcılığı olmaz. Alay konusu yapılır.



Ömer Sağlam
_________________
1-Konuya ilişkin bazı ayetler için bkz. Bakara/275, 276, 278, Âl-i İmrân/130, Nisâ/160,161, Rûm/39
3- İlmihal, c, 2, s, 412 ve devamı, TDV İSAM Yayınları, İstanbul, 1999
  • ALINTI YAPMAK İÇİN

    • Yazarlarımızın makaleleri ve Sayın Günay Tulun'a ait şiirlerin, "Radyo-TV ile diğer basın ve yayın organlarında" yayım ilkesi: Önceden haber verme, eserin aslına sadık kalma, eser sahibiyle alıntının yapıldığı yer adlarını anlaşılır bir açıklıkla belirtmektir. Yayın öncesi bildirim imkânının bulunamadığı aniden gelişen durumlardaysa nezaket gereği, [sessizliginsesi.tr@gmail.com] adresine yayın sonrası bilgi gönderilmesini rica eder; tüm yayınlarınızın başarılı geçmesini dileriz.
  • ESER EKLEMEK İÇİN

    • "Sessizliğin Sesi Grubu"yla "Yazarlar ve Ozanlar Grubu"na ait tüm basılı ya da dijital yayın sayfalarında halkımızın geniş dünya ilgisine uygun olarak her türlü konuya yer verilmiştir. Yayınlanan fotoğrafların büyük bir kısmı "Kadim Okurlarımız" tarafından gönderilmiştir. Fotoğraf ve çizgi resimlerde "İlişkinlik-Telif Hakkı" konusunda tereddüt oluştuğunda bu eserleri yayından çekme hakkımız saklıdır. "Sessizliğin Sesi Grubu"yla "Yazarlar ve Ozanlar Grubu"na ait tüm gazete, dergi, site, blog gibi yayın araçlarında yayınlanan makale ve diğer yazı türleriyle fotoğraf, resim, yorum gibi her türlü eserin; üçüncü şahıs, kurum ve kuruluşlara karşı her türlü sorumluluğu, bu eserlerin sahibi olan yazar, gönderici ve ekleyicilerine aittir. "Sessizliğin Sesi Grubu"yla "Yazarlar ve Ozanlar Grubu"nun yayın organlarına kayıt edilen ya da kaydedilmek üzere gönderilen eserlerin, telif hakları konusunda problemsiz olmaları önemli ve gereklidir. Yayın Kurulu, gönderilen eserleri yayınlamaktan vazgeçebileceği gibi, dilediği yayın organlarından birinde ya da hepsinde aynı anda ya da değişik zamanlarda yayınlayabilir, yayınlamak isteyen üçüncü şahıslara, tüzel kişiliklere ve kurumlara onay verebilir ya da onlar tarafından yayınlanmasını engelleyebilir. Yalnız şu unutulmamalıdır ki bu eserler, okura saygı kuralı gereği Türkçe kurallarına uygun olmalıdır. Yazılar yayınlandıktan sonra, yazar ya da ekleyicisi; istifa, uzaklaştırılma, çıkarılma dâhil herhangi bir nedenle yazı göndermesi sonlandırılmış olsa dahi "Sessizliğin Sesi Grubu"yla "Yazarlar ve Ozanlar Grubu Yayın Kurulları"nın oy birliği içeren onay kararı olmadan eserlerinin kayıtlarımızdan ihracını isteyemez, istediği takdirde bunun reddedileceğini en baştan bilmelidir. Gönderici ve yazarlarımızın bu konuya önceden dikkat etmeleri, ileride ihtilaf doğmaması için baştan eser göndermemeleri gerekmektedir. Yayın organlarımıza ekleme yapanlar, bu konudaki sorumluluklarını okumuş ve kabul etmiş sayılacaklardır. Uzun süre yazı göndermeyen ya da yazmayı bırakan köşe yazarlarımızın o güne kadar gönderdikleri tüm yazılar "Konuk Yazarlar" bölümüne aktarılarak yeniden yazı göndermeye başladığı güne kadar köşesi kapatılır. Köşeyi kapama ya da kapatılan köşeyi açıp açmama konusunda karar sahibi, "Sessizliğin Sesi Grubu" ile "Yazarlar ve Ozanlar Grubu"dur. İhtilaf durumunda, İstanbul'un Kadıköy Mahkemeleri yetkilidir.
  • YORUM YAZMAK İÇİN

    Sayın Okurlarımız: Yorumlarınızı; Grubumuza ait "Google, Yahoo, Mynet, Hotmail, TurTc " ve diğer posta adreslerimize göndermek yerine, "Yorum bölümü açık olan sitelerimiz"deki; yorum yazmak istediğiniz yazının alt kısmında yer alan "Yorum", "Yorum Yapın", "Yorum Yaz" veya "Yorum Gönder" tuşlarını kullanarak doğrudan kaydetme olanağınız bulunmaktadır. Yazacağınız yorumlarınızın; gecikmeksizin, anında yayına girmesini dilerseniz bu yolu tercih etmenizi, saygılarımızla öneririz.

Google'da Webler Arası ve Site İçi Arama

*TATİL ve DİNLENME
Marmara Adası
DAVRAN MOTEL

*HASTANE RANDEVU SİSTEMİ
182 Merkezi Hekim Randevu Sistemi ile RANDEVU ALMA

FotoğrafımGrup Kimliğini Görüntülemek İçin Tıklayın




HABERCİDEN, "Yazarlar ve Ozanlar" ile "Sessizliğin Sesi" Gruplarına Ait Özgün Bir Kanaldır.